Spożywanie pokarmu jest nieodłącznym elementem naszego życia. Musimy dostarczać jedzenie, abyśmy mieli energię na funkcjonowanie. Ale czy zastanawiałeś się, jak to się dzieje, że z pożywnego kawałka mięsa, nasze ciało potrafi wydobyć te wszystkie składniki pokarmowe? Zapraszam na krótki kurs anatomii dla początkujących.

Budowa układu pokarmowego

Układ pokarmowy składa się z przewodu pokarmowego i narządów towarzyszących. Są nimi wątroba, trzustka i ślinianki. Sam przewód pokarmowy to trasa, którą nasz pokarm musi przebyć, aby został odpowiednio strawiony, wchłonięty i wydalony.

Przed przełknięciem pokarmu

Proces trawienia i obróbki pokarmu zaczyna się jeszcze wtedy, gdy go przeżuwamy i gryziemy. Miejsce w którym się to odbywa to jama ustna. Jest to miejsce, gdzie pokarm gryziemy(aby podzielić go na mniejsze porcje, które będziemy w stanie przełknąć) oraz rozdrabniamy (aby ułatwić działanie enzymów trawiennych). Bardzo pomocne w tym akcie są nasze zęby oraz ślinianki, które produkują ślinę. Jej celem jest nawilżenie pokarmu, aby ułatwić jego połknięcie i wstępne trawienie (ponieważ już w ślinie są enzymy trawienne). Po tym wszystkim następuje przełknięcie pokarmu i trafia on do przełyku, a następnie do żołądka

Żołądek

To tutaj wpada treść pokarmowa z przełyku. Pokarm tutaj jest mieszany przez pracę mięśni żołądkowych i trawiony przez enzymy, Głównym enzymem trawiennym jest pepsynogen, który w środowisku kwaśnym (a takie panuje w żołądku) jest aktywowany do pepsyny i trawi białka. Na początku mamy pepsynogen, który potrzebuje środowiska kwaśnego do aktywacji. Jest to rodzaj zabezpieczania, aby mieć pewność, że ten enzym aktywuje się tylko w żołądku a nie gdzieś indziej i nie będzie nam trawił naszych własnych tkanek. Kwaśne pH żołądka (które może dochodzić do 2) ma także inną funkcję, ponieważ jest to rodzaj bariery, który niszczy nam bakterie dostające się wraz z pożywienie. Jest to rodzaj dezynfekcji treści pokarmowej.
Ale jak to się dzieje, że żołądek sam się nie trawi? Ochronę tą zapewniają komórki okładzinowe żołądka, które neutralizują kwas solny.

Jelito cienkie

Następną częścią przewodu pokarmowego jest jelito cienkie. Dzieli się je na dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. To na tym etapie zachodzi największe trawienie i wchłanianie pokarmu. Do pierwszej części jelita cienkiego, czyli do dwunastnicy, uwalniane są enzymy z wątroby i trzustki. Mają one za zadanie trawić składniki pokarmowe zawarte w treści pokarmowej na prostsze substancje, czyli takie które mogą zostać wchłonięte przez jelito. Jest to możliwe, ponieważ błona śluzowa jelita posiada wiele fałdów, a te fałdy posiadają wiele kosmków. Ma to za zadanie zwiększyć powierzchnię, którą mogą pobierać składniki odżywcze. Powierzchnia ta wynosi do 200 metrów kwadratowych.
Ale czy jelita tak luzem leżą sobie w naszej jamie brzusznej? Odpowiedz brzmi nie. Są one „trzymane” przez krezkę do ściany jamy brzusznej i zapobiegają zmianie pozycji jelita i ich plątaniu się, Niestety to i czasem za mało, i zdarzają się przypadki że jelito potrafi zawiązać się na sobie.
Ostatnie doniesienia naukowców, wyszczególniły krezkę jelitową, jako osobny narząd na równi z np. wątrobą.

Jelito grube

Powoli zbliżamy się do końca naszej podróżny przez przewód pokarmowy. Jest to ostatnia jego cześć. Jelito grube dzielimy na jelito ślepe, okrężnice i odbytnicę. Częścią jelita ślepego jest sławny wyrostek robaczkowy. Jest wiele hipotez o nim. Według jednych nie pełni o już u nas żadnej funkcji, ale według innych jest on miejscem interakcji naszego układu odpornościowego (bo ma bogate unaczynienie limfatyczne) z patogenami i pozwala naszą odporność ćwiczyć.
Okrężnica dzieli się na wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą. Ta przechodzi w odbytnicę, a odbytnica jest zakończona odbytem, gdzie odbywa się defekacja, czyli usunięcie niestrawionych resztek pokarmu.
Jelito grube ma podobną budowę do jelita cienkiego. W nim zachodzi głównie wchłanianie wody i innych możliwych jeszcze do wchłonięcia substancji odżywczych, które wcześniej nie zostały wchłonięte oraz zachodzi tutaj formowanie kału. W jelicie grubym żyją także korzystne dla nas bakterie, które produkują witaminę z gruby B i K, a także duża ilość bakterii które pomagają formować kał.

Powrót do układu pokarmowego

Sam przewód pokarmowy nie mógłby dobrze funkcjonować bez dużych gruczołów, które odpowiadają za trawienie treści pokarmowej. Są nimi trzustka i wątroba.
Wątroba jest zbudowana z dwóch płatów i znajduje się głównie w prawym kwadrancie górnym (jamę brzuszną dzielimy na cztery kwadranty). Jest to niezbędny organ do życia, który pełni niezliczoną ilość funkcji w naszym organizmie. Neutralizuje toksyny, produkuje wiele substancji (np. składniki do krzepnięcia krwi), odpowiada za gospodarkę węglowodanów, tłuszczy, białek, jest także magazynem wielu składników pokarmowych m. in. witamin A, D, K. Jej funkcją w trawieniu jest wydzielanie żółci, który następnie jest magazynowana w pęcherzyku żółciowych (uwaga! nie ma takiego czegoś na woreczek żółciowy, zgodnie z nomenklaturą anatomiczną posiadamy pęcherzyk żółciowy, a nie woreczek żółciowy). Żółć powoduje emulgacje tłuszczy (rozbijanie na mniejsze krople i enzymy mają wtedy większa powierzchnię wchłaniania) i ułatwiają ich strawienia, i wchłonięcia.
Trzustka pełni dwie funkcje – wewnątrzwydzielniczą i zewnątrzwydzielniczą. Funkcja wewnątrzwydzielnicza to produkcja insuliny i glukagonu, które regulują poziomu glukozy we krwi. Funkcja zewnątrzwydzielnicza to produkcja soku trzustkowego, zawierającego enzymy trawienne – trypsynogen, chymotrypsynogen, proelestazy, prokarboksypeptydazy A i B, lipazę trzustkowa, fosfolipazę, esterazę, amylazę trzustkową i nukleazę. Jest tego sporo, ale wszystko ma na celu dostania się do dwunastnicy i strawienia złożonych substancji na prostsze, aby nasz organizm mógł je swobodnie wchłonąć w jelitach.

Podsumowanie

Po tym krótkim kursie anatomii dla początkujących może powiedzieć, że układ pokarmowy to skomplikowany, ale bardzo ważny element naszego ciała. Pozwala nam pobierać pokarm, trawić go, przetwarzać i wykorzystywać na produkcję energii i na budowę naszego organizmu. Mnogość procesów się tam odbywająca i ich skomplikowanie jest na tyle duża, że ludzi umysł ma problemy, aby je ogarnąć. Na szczęście coraz więcej wiemy tej części naszego ciała i na pewno skrywa przed nami jeszcze wiele tajemnic.